سیره امام رضا(علیه‌السلام) در مناظره، الگویی عقلانی، اخلاقی برای جهان امروز است
پایگاه خبری تحلیلی فرقه نیوز: حسن رحیم‌پورازغدی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، در ویژه برنامه مدرسه رضوی، که در مدرسه میرزا جعفر در حرم مطهر رضوی برگزار شد، با اشاره به سیره امام رضا(علیه‌السلام) به تبیین اصول مناظره و گفت‌وگو از منظر آن حضرت پرداخت.
امام رضا(علیه‌السلام)؛ الگویی از مناظره عقلانی و اخلاقی
رحیم‌پورازغدی با اشاره به مناظرات امام رضا(علیه‌السلام) با رهبران ادیان مختلف، از جمله مسیحیان، یهودیان، زرتشتیان، صابئین، بوداییان و هندوها، تأکید کرد: این مناظرات در اوج منطق و اخلاق برگزار می‌شد.
وی اظهار داشت: امام رضا(علیه‌السلام) در این مناظرات بدون تعصب، تحکم یا تحریف، به تبیین دیدگاه‌های اسلامی می‌پرداختند و همواره با احترام و ادب با مخالفان خود برخورد می‌کردند.
اصول مناظره از دیدگاه امام رضا(علیه‌السلام)
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر اهمیت درک صحیح از مناظره، بیان کرد: بسیاری از افراد، حتی افراد تحصیل کرده، در مناظره دچار مغالطه می‌شوند و به جای استدلال منطقی، به تحقیر و تخریب طرف مقابل می‌پردازند.
وی افزود: امام رضا(علیه‌السلام) در مناظرات خود ابتدا به طرف مقابل اجازه می‌دادند موضوع بحث را انتخاب کند و سپس با طرح سؤالات دقیق و پاسخ‌های مستدل، به تبیین حقایق می‌پرداختند.
آزادی بیان در مناظرات امام رضا(علیه‌السلام)
رحیم‌پورازغدی با اشاره به فضای آزاد مناظرات امام رضا(علیه‌السلام)، گفت: آن حضرت به مخالفان خود اجازه می‌دادند بدون هیچ نگرانی و در امنیت کامل، سؤالات و اشکالات خود را مطرح کنند.
وی تأکید کرد: امام رضا(علیه‌السلام) هرگز به دنبال تحقیر یا بی‌آبرو کردن مخالفان خود نبودند، بلکه هدف ایشان تبیین حقیقت و هدایت افراد بود.
نقد روش‌های نادرست مناظره در جامعه امروز
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با انتقاد از روش‌های نادرست مناظره در جامعه امروز، بیان کرد: بسیاری از افراد به جای استدلال منطقی، از مغالطه و تحریف استفاده می‌کنند و به جای شنیدن و درک دیدگاه‌های مخالف، تنها به تکرار نظرات خود می‌پردازند؛ با این روش‌ها نه تنها به نتیجه نمی‌رسند، بلکه موجب افزایش تنش و اختلاف در جامعه می‌شوند.
رحیم‌پور ازغدی با تأکید بر اهمیت اخلاق و منطق در گفت‌وگوهای دینی و سیاسی، بیان کرد: گفت‌وگو باید با هدف تبیین حقیقت و رسیدن به تفاهم صورت گیرد انجام شود، نه اینکه محل تحقیر یا تخریب طرف مقابل باشد.
وی افزود: امام رضا(علیه‌السلام) در مناظرات خود همواره با احترام و ادب با مخالفان برخورد می‌کردند و حتی در مواردی که طرف مقابل به بن‌بست می‌رسید، به او کمک می‌کردند تا از این وضعیت خارج شود.
امام رضا(علیه‌السلام)؛ معلم اخلاق، منطق و آزادی
رحیم‌پور ازغدی امام رضا(علیه‌السلام) را معلم اخلاق، منطق و آزادی دانست و تأکید کرد: سیره آن حضرت در مناظرات می‌تواند الگویی برای گفت‌وگوهای دینی و سیاسی در جامعه امروز باشد؛ با پیروی از روش‌های امام رضا(علیه‌السلام) می‌توان به گفت‌وگوهایی سازنده و مؤثر دست یافت که به تبیین حقیقت و کاهش تنش‌ها در جامعه کمک می‌کند.
وی با بیان اینکه یکی از گمشده‌های فرهنگی ما در دوران معاصر، مهارت شنیدن است، گفت: در جامعه امروز، بسیاری از افراد فقط برای پاسخ‌دادن می‌شنوند، نه برای فهمیدن. ما اغلب دیدگاه‌های مخالف را حتی نمی‌شنویم، چه برسد به اینکه تحلیل کنیم و به آن پاسخ علمی دهیم. هنر گوش‌دادن و درک طرف مقابل باید بازآموزی شود.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: کسی که خوب گوش نمی‌دهد، حتی اگر حرف حق بزند، نمی‌تواند در یک گفت‌وگو موفق باشد. در بسیاری از مناظره‌ها، طرفی که توانایی تحریک احساسات را دارد و بازی زبانی می‌کند، ولو بی‌منطق، پیروز جلوه می‌کند. این وضعیت خطرناکی است؛ چون مردم یک چیز می‌شنوند و چیز دیگری برداشت می‌کنند.
مناظره یا جنگ روانی؟
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با نقد فضای مناظره‌ها در رسانه‌ها و مجامع عمومی گفت: بیشتر مناظره‌هایی که امروزه برگزار می‌شود، علمی نیستند. بسیاری از آن‌ها تبدیل به جنگ روانی شده‌اند. طرف مقابل به جای گفت‌وگوی مستدل، با ترفندهای زبانی، تمسخر، تحقیر و تحریف ذهن مخاطب را اشغال می‌کند. در این فضا، حقیقت قربانی می‌شود.
وی با اشاره به ماجرای معروفی در این باره توضیح داد: شخصی قصد داشت شکل مار را روی زمین بکشد، اما مردم برداشت دیگری کردند. این نشان می‌دهد چگونه می‌توان با بازی با کلمات و حرکات، اکثریت را فریب داد. به‌راحتی با ایجاد فضای مبهم و احساسی، می‌توان حقیقت را وارونه جلوه داد.
مذاکره خوب است، اما نه با ذلت و بی‌سوادی
رحیم‌پورازغدی با اشاره به برخی از چالش‌های سیاسی امروز ادامه داد: آیا مذاکره خوب است یا بد؟ با چه هدفی و با چه مهارتی مذاکره می‌کند؟ گاهی برخی بدون دانش و قدرت منطق وارد میدان مذاکره با دشمنی می‌شوند که وحشی، متکبر و فریب‌کار است. این مذاکره نیست؛ تحقیر است.
وی تأکید کرد: اگر انسان باسواد، باعزت و اصول‌مدار مذاکره کند، می‌تواند عزت‌مندانه پیروز شود. اما اگر ترسو، ناآگاه و فریب خورده باشد، فقط ابزار دست دشمن می‌شود.
وی با اشاره به الگوی گفت‌وگوی اسلامی از منظر اهل‌بیت(علیهم‌السلام) تصریح کرد: امام رضا(علیه‌السلام) می‌فرمود: مناظره اگر برای کشف حقیقت باشد، عبادت است. ایشان در دوران مأمون عباسی، با متکلمان، علمای ادیان و فِرَق مختلف، مسیحی، یهودی بدون توهین و تحقیر مناظره می‌کردند. هدفشان پیروزی شخصی نبود؛ بلکه روشنگری عمومی و هدایت مخاطب بود.
رحیم‌پور ازغدی با اشاره به تجربیات شخصی خود در مناظره‌های بین‌المللی گفت: با افرادی در کشورهای مختلف مناظره کرده‌ام که حتی مسلمان هم نبودند، اما قرآن را حفظ بودند و مکاتب اسلامی را دقیق مطالعه کرده بودند. برخی از آن‌ها متخصص مغالطه بودند. نه از سر فهم و عدالت، بلکه برای تحقیر و سلطه فکری می‌آمدند.
وی افزود: بارها در مناظره‌های جهانی شاهد بوده‌ام که طرف مقابل، باهوش، زیرک، اما بی‌اخلاق است، در یک جلسه، طرف مقابل وقتی دید استدلالش جواب ندارد، جلسه را ترک کرد.
مناظره باید تربیت‌محور و حقیقت‌محور باشد
رحیم‌پور ازغدی تأکید کرد: مناظره، میدان حقیقت است؛ نه عرصه خودنمایی و جنگ غرور. اگر هدف از مناظره، اثبات برتری شخصی باشد، نه‌تنها عبادت نیست، بلکه فتنه‌ای خطرناک است. اما اگر با نیت تبیین و کشف حقیقت صورت گیرد، مناظره مقدس و تربیت‌محور خواهد بود.
وی با هشدار نسبت به تبعات حذف گفت‌وگوی علمی در جامعه افزود: اگر مناظره‌ای آزاد، صادقانه و مستند در فرهنگ عمومی نهادینه نشود، جامعه به‌تدریج گرفتار استبداد رسانه‌ای و فریب روانی خواهد شد. طلاب و دانشجویان باید در این عرصه فعال باشند؛ نه با شعار، بلکه با تکیه بر دانش، عقلانیت، اخلاق و مهارت‌های ارتباطی عمل کنند.
منبع: خبرگزاری حوزه علمیه خراسان
