کلیساهای انجیلی و پنطیکاستالیست در ترکیه؛ تجربه ایمانی جدید یا ابزار مهاجرت؟

پایگاه خبری تحلیلی فرقه نیوز: وقتی از خیابان‌های استانبول یا آنکارا عبور می‌کنی، شاید در نگاه اول متوجه نشوی که پشت بعضی ساختمان‌های ساده، چه دنیای متفاوتی جریان دارد. درون این ساختمان‌ها، کلیسا‌های پروتستان، انجیلی و پنطیکاستالیست میزبان گروهی از ایرانیان پناهنده‌اند؛ کسانی که سال‌هاست در ترکیه در انتظار اسکان در کشور ثالث به سر می‌برند. در این فضاها، سرود‌های مسیحی به فارسی خوانده می‌شود، کشیش‌ها با فارسی روان موعظه می‌کنند و خانواده‌ها با کودکانشان در فضایی صمیمی گرد هم می‌آیند.

اما این کلیسا‌ها فقط محل عبادت نیستند. آنها به مراکز اجتماعی و حمایتی تبدیل شده‌اند؛ جایی که مهاجران در شرایط بلاتکلیفی، پناه و امید می‌یابند. «سبنم کوسر آکچاپار» در دو پژوهش میدانی خود که در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۱۹ انجام داده است، نشان می‌دهد که این جماعت‌ها نقشی دوگانه دارند: هم به‌عنوان پناهگاه معنوی و اجتماعی عمل می‌کنند و هم به‌عنوان ابزار مهاجرتی.

بلاتکلیفی پناهندگان و نقش کلیسا‌ها

ترکیه به دلیل محدودیت‌های کنوانسیون ۱۹۵۱، پناهندگان غیراروپایی را به رسمیت نمی‌شناسد. این یعنی گروهی از ایرانی‌های مهاجر در شهر‌های ترکیه سال‌ها در وضعیت تعلیق می‌مانند: نه اجازه کار رسمی دارند، نه آینده‌شان روشن است. در چنین شرایطی، کلیسا‌ها وارد میدان می‌شوند. آنها گاه بسته‌های غذایی توزیع می‌کنند، کمک مالی می‌دهند، کلاس زبان برگزار می‌کنند و حتی مشاوره‌های روانی ارائه می‌دهند.

آکچاپار این نقش را «خویشاوندان فرضی» (fictive kin) می‌نامد: کلیسا‌ها جای خانواده و جامعه ازدست‌رفته را پر می‌کنند و به مهاجران حس تعلق و امنیت می‌دهند.

انگیزه‌های تغییر دین

اما چرا ایرانیان به این کلیسا‌ها جذب می‌شوند؟ پاسخ ساده نیست. آکچاپار (۲۰۰۶) نشان می‌دهد که انگیزه‌ها طیفی است:

• برای برخی، تغییر دین نوعی اعتراض سیاسی به جمهوری اسلامی است؛ راهی برای بریدن از گذشته و ساختن هویتی تازه.
• برای برخی دیگر، تجربه‌ای معنوی و شخصی است؛ آنها از آرامش و امیدی سخن می‌گویند که در جلسات کلیسا یافته‌اند.
• و برای گروهی، تغییر دین یک راهبرد مهاجرتی است. بسیاری باور دارند که مسیحی‌شدن و عضویت در کلیسا می‌تواند پرونده‌ی پناهندگی‌شان را در سازمان ملل قوی‌تر کند و شانس اسکان در غرب را بالا ببرد.

آکچاپار (۲۰۱۹) تأکید می‌کند که این انگیزه‌ها روی یک طیف قرار دارند. حتی کسانی که ابتدا صرفاً برای مهاجرت تغییر دین می‌دهند، ممکن است بعد‌ها واقعاً به ایمان تازه پایبند شوند.

تجربه خانوادگی و تغییر هنجار‌ها

تغییر دین در میان ایرانیان اغلب خانوادگی رخ می‌دهد. غسل تعمیدِ هم‌زمان اعضای خانواده، مشارکت مشترک در برنامه‌های جماعت و بازتعریف هنجار‌ها و نقش‌ها بخشی از این تجربه است

پیامد‌ها و حساسیت‌ها

این روند دو پیامد اصلی دارد:

1. برای پناهندگان، کلیسا‌ها به شبکه حمایتی و امید به آینده تبدیل می‌شوند.
2. برای کلیساها، این جماعت‌ها پایگاه تازه‌ای برای گسترش مسیحیت انجیلی و پنطیکاستالیستی در میان فارسی‌زبانان می‌سازند.

اما روشن است که این روند نوعی بهره‌برداری از آسیب‌پذیری مهاجران است در این شرایط ایمان به دین جدید و مهاجرت در هم تنیده می‌شوند.

جمع‌بندی

آنچه در ترکیه جریان دارد، صرفاً یک تغییر دینی ساده نیست. این پدیده نشان می‌دهد که کلیسا‌های پروتستان، انجیلی و پنطیکاستالیست با استفاده از ابزار مهاجرت، هم به پناهندگان خدمات می‌دهند و هم نفوذ خود را در میان فارسی‌زبانان گسترش می‌دهند. برای مهاجران ایرانی، این روند ترکیبی است از ایمان، نیاز اجتماعی و محاسبه.