چگونه ایمان به ظهور حضرت مهدی موعود(ع) اضطراب را به آرامش تبدیل می‌کند؟
نسخه الهی برای تاب‌آوری اجتماعی در پرتو انتظار فرج
در میان تلاطم‌های زندگی مدرن و زخم‌های ناامیدی بر پیکره جامعه، آموزه «انتظار فرج» چونان چشمه‌ای زلال از کوثر ولایت، روان انسان‌ها را از اضطراب می‌شوید و دل‌ها را به ندای «اَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا» گره می‌زند.
پایگاه خبری تحلیلی فرقه نیوز: این انتظارِ فعال، نه یک رؤیای منفعلانه که سوگندنامه‌ای است میان مؤمن و حجت خدا؛ سوگندی که سلامت روان را با تاروپود امید می‌بافد، تاب‌آوری را با ریسمان روایات اهل‌بیت(ع) تقویت می‌کند و جامعه را در محضر «یُصلِحُ اللهُ بِه أمورَکُم» به وحدتی ناگسستنی می‌رساند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد جامعه منتظر، با انگاره‌های مهدوی نفس می‌کشد، اضطراب فردی در سایه «إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا» ذوب می‌شود و همبستگی اجتماعی با نوای «لَیُظْهِرَنَّ اللهُ هَذَا الْأَمْرَ» جان می‌گیرد.
برای واکاوی ابعاد ژرف این اندیشه نجات‌بخش به سراغ حجت‌الاسلام دکتر خدامراد سليميان، دانشيار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم رفتیم که سال‌هاست در عرصه مهدویت‌پژوهی فعالیت می‌کند. او با اشاره به روایتی از امام صادق(ع) که فرمود «اِنتِظارُ الفَرَجِ مِنْ أَفْضَلِ الفَرَجِ» تأکید می‌کند انتظار واقعی، نسخه‌ای الهی است که هم فرد را در مسیر خودسازی قرار داده و هم جامعه را به سمت تعالی سوق می‌دهد. این همان تربیت منتظران راستین است که در کلام امام خمینی(ره) به عنوان سلاح مؤمن از آن یاد شده است.
انتظار فرج؛ از امید فردی تا تاب‌آوری اجتماعی
حجت‌الاسلام سلیمیان با تأکید بر اینکه انتظار فرج به عنوان یکی از مفاهیم مرکزی در آموزه‌های دینی اسلام، نه تنها به عنوان یک باور مذهبی بلکه به‌عنوان یک عامل روانی و اجتماعی در ارتقای سلامت روان فردی و اجتماعی نقش مهمی ایفا می‌کند، تصریح می‌کند: انتظار ظهور امام مهدی(عج)، به‌ویژه در شرایط سخت و ناامیدی‌های زندگی، امید و آرامش را در دل انسان‌ها می‌نشاند و به آن‌ها تاب‌آوری و انگیزه می‌بخشد. این ایمان و امید به بهبود شرایط، تأثیرات عمیقی در بهبود سلامت روان و ایجاد همبستگی اجتماعی در جامعه دارد. در آموزه‌های دینی اسلام، سلامت روان به عنوان یکی از ارکان ضروری برای داشتن یک زندگی با آرامش و رضایت مطرح است. خداوند در قرآن کریم انسان‌ها را به صبر، شکیبایی و امید در برابر مشکلات دعوت کرده است. یکی از مفاهیمی که می‌تواند تأثیر زیادی بر سلامت روان فردی و اجتماعی داشته باشد، انتظار فرج است. این مفهوم که به معنای امید و ایمان به ظهور امام مهدی(عج) است، در منابع دینی اسلام به‌ویژه روایات اهل‌بیت(ع) و قرآن به‌طور مکرر مطرح شده است. انتظار فرج به‌عنوان یک باور عمیق دینی می‌تواند فرد را در مسیر شکیبایی و تحمل سختی‌ها قرار دهد و علاوه بر بهبود سلامت روان فردی، به تقویت روابط اجتماعی و همبستگی در سطح جامعه کمک کند.
آرامش در پرتو شناخت امام زمان(عج)
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه می‌دهد: انتظار فرج به‌طور خاص در مواجهه با سختی‌ها و مشکلات زندگی می‌تواند سبب ایجاد آرامش و امید در دل فرد شود. وقتی فردی به ظهور حضرت مهدی(عج) و بهبود شرایط جهانی و فردی باور دارد، در مواجهه با بحران‌ها و مشکلات زندگی احساس ناامیدی کمتری دارد و می‌تواند با عزمی راسخ‌تر به مسیر زندگی خود ادامه دهد. این باور به فرج و بهبود شرایط آینده، سبب تقویت تاب‌آوری در برابر مشکلات می‌شود. امام علی(ع) در فرمایشی نقل شده در خطبه ۱۴۷ نهج‌البلاغه می‌فرماید: «امید، قلب انسان را در برابر مشکلات و سختی‌ها مقاوم می‌کند». از سوی دیگر، انتظار فرج سبب ایجاد آرامش درونی و اطمینان به مشیت الهی می‌شود. فردی که به ظهور مهدی موعود(عج) ایمان دارد، می‌داند خداوند همواره در حال تدبیر و هدایت امور است و از این رو در مواجهه با دشواری‌های زندگی به‌راحتی نمی‌افتد و به خداوند توکل می‌کند. این توکل و ایمان به خدا، فرد را از نگرانی‌ها و اضطراب‌های بی‌مورد رها می‌کند و به او انرژی و انگیزه می‌دهد تا به مشکلات زندگی پاسخ دهد.
انتظار فرج؛ پادزهر بی‌هویتی اجتماعی
این کارشناس مهدویت با اشاره به اینکه انتظار فرج نه تنها بر سلامت روان فردی تأثیر می‌گذارد، بلکه در بهبود روابط اجتماعی و تقویت همبستگی اجتماعی در جامعه نیز نقش دارد؛ توضیح می‌دهد: در یک جامعه که افراد آن به ظهور حضرت مهدی(عج) ایمان دارند و در انتظار فرج به سر می‌برند؛ فرهنگ همدلی، همکاری و نیکوکاری به‌شدت تقویت می‌شود. افراد در این جوامع با یکدیگر در راستای تحقق آرمان‌های مشترک و ایجاد جامعه‌ای بهتر و سالم‌تر همکاری می‌کنند. در این راستا، امام علی(ع) در خطبه ۱۳۱ نهج‌البلاغه فرموده‌اند: «همبستگی و همکاری میان مسلمانان همچون بدن واحدی است که در آن اگر یکی از اعضا درد کند، تمام بدن به درد می‌آید». این امید و همبستگی اجتماعی می‌تواند در سطح جامعه موجب کاهش بزهکاری، افزایش احساس امنیت و تعاون میان مردم شود و در نهایت سبب بهبود سلامت روانی جمعی شود. در جامعه‌ای که افراد به ظهور مهدی موعود(عج) و گشایش‌های الهی امیدوارند، این امید می‌تواند روابط خانوادگی و اجتماعی را مستحکم کرده و موجب ایجاد فضایی سالم و حمایتی برای افراد شود.
اما نکته مهم اینجاست که چگونه می‌توان با تقویت مفهوم «انتظار فرج» در آموزه‌های دینی، به ارتقای سلامت روانی فرد و جامعه کمک کرد؟
حجت‌الاسلام سلیمیان پاسخ می‌دهد: انتظار فرج به‌ویژه در اندیشه اسلامی، تنها یک باور منفعلانه نیست، بلکه نیرویی پویا و امیدآفرین است که می‌تواند سلامت روانی فرد و جامعه را در ابعاد گوناگون تحت تأثیر قرار دهد. این مفهوم، ریشه در ایمان به وعده الهی درباره ظهور امام مهدی(عج) دارد و از دو عنصر اساسی تشکیل می‌شود. نفی رضایت به وضعیت نابسامان موجود و تلاش برای زمینه‌سازی تحقق جامعه عدل مهدوی. برای تقویت این انتظار سازنده و بهره‌مندی از آثار روانی آن، می‌توان به چند محور کلیدی اشاره کرد که یکی از آن‌ها ترویج توکل فعال به جای تسلیم منفعلانه است. آموزه‌های دینی بر این نکته تأکید می‌کنند که انتظار فرج، همراه با مسئولیت‌پذیری و تلاش برای اصلاح فرد و جامعه است. در این راستا، آموزش مهارت‌های مقابله با اضطراب، نه تنها مبتنی بر تفکر مثبت، بلکه بر اساس توکل به خداوند و ایمان به حکمت الهی شکل می‌گیرد. قرآن کریم در آیه ۲ سوره طلاق می‌فرماید «وَ مَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا». این آیه نشان می‌دهد تقوا و توکل، راهی برای گشایش است. این نگرش، اضطراب را به آرامش تبدیل می‌کند، زیرا فرد می‌داند در مسیر الهی گام برمی‌دارد و نتیجه نهایی به فضل خداوند و تحقق وعده‌اش وابسته است.
گام‌های استوار به سوی جامعه موعود مهدوی با انتظار فرج
این استاد مهدویت ادامه می‌دهد: امیدواری مبتنی بر آموزه‌های مهدوی نیز از دیگر مواردی است که به ارتقای سلامت روانی فرد و جامعه کمک می‌کند. امید به آینده‌ای روشن، یکی از پایه‌های سلامت روان است. در روایات، انتظار فرج به عنوان برترین عبادت معرفی شده است (وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۲۴۶). این امیدواری، زمانی تأثیرگذارتر می‌شود که با درک فلسفه غیبت و نقش انسان در زمینه‌سازی ظهور همراه باشد. امام صادق(ع) در روایتی نقل شده در بحارالانوار می‌فرمایند: «انتظار فرج، خود فرج است». این سخن به این معناست که نفس امیدواری و تلاش برای تحقق عدالت، حتی در دوران غیبت، موجب آرامش روانی و معنابخشی به زندگی می‌شود. انتظار فرج سبب تحکیم پیوندهای اجتماعی بر اساس اخلاق مهدوی نیز می‌شود. انتظار فرج تنها یک باور فردی نیست، بلکه پروژه‌ای جمعی برای ساختن جامعه‌ای مبتنی بر ارزش‌های دینی است. تقویت شبکه‌های اجتماعی مانند گروه‌های نیکوکاری، حلقه‌های ذکر و دعا و فعالیت‌های فرهنگی مرتبط با مهدویت، حس تعلق و مسئولیت مشترک را افزایش می‌دهد. این همبستگی، احساس تنهایی و بی‌پناهی را کاهش می‌دهد و حمایت اجتماعی را تقویت می‌کند. در روایتی نقل شده از کنزالعمال پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «مؤمنان در مهربانی و دوستی مانند یک پیکرند» این وحدت، بازتابی از جامعه موعود مهدوی است و سلامت روانی جامعه را تضمین می‌کند. افزون بر آن، فرهنگ‌سازی انتظار از طریق الگوسازی امکان‌پذیر است. تبیین انتظار فرج به عنوان سبک زندگی به جای یک باور انتزاعی، ضروری است. این کار از طریق الگوسازی شخصیت‌هایی که در تاریخ شیعه با امیدواری و استقامت، دوران غیبت را سپری کردند محقق می‌شود. همچنین، استفاده از هنر، ادبیات و رسانه برای نمایش تأثیر انتظار در کاهش یأس و ایجاد تاب‌آوری، می‌تواند این فرهنگ را نهادینه کند.
حجت‌الاسلام سلیمیان در پایان تأکید می‌کند: انتظار فرج، همچون چراغی است که تاریکی‌های ناامیدی و اضطراب را از بین می‌برد. این مفهوم، با تبدیل هر سختی به فرصتی برای تقرب به خدا و هر اقدام نیک به گامی در مسیر ظهور، به زندگی معنا می‌بخشد. فرد منتظر، در پرتو این ایمان، از اسارت نگرانی‌های زودگذر رها می‌شود و جامعه منتظر با همدلی و همکاری، استحکام می‌یابد. بنابراین، تقویت انتظار سازنده، نه تنها سلامت روانی را ارتقا می‌دهد، بلکه جامعه را به سمت آرمان‌های متعالی دینی سوق می‌دهد.
روزنامه قدس | مریم احمدی شیروان
برای واکاوی ابعاد ژرف این اندیشه نجات‌بخش به سراغ حجت‌الاسلام دکتر خدامراد سليميان، دانشيار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم رفتیم که سال‌هاست در عرصه مهدویت‌پژوهی فعالیت می‌کند. او با اشاره به روایتی از امام صادق(ع) که فرمود «اِنتِظارُ الفَرَجِ مِنْ أَفْضَلِ الفَرَجِ» تأکید می‌کند انتظار واقعی، نسخه‌ای الهی است که هم فرد را در مسیر خودسازی قرار داده و هم جامعه را به سمت تعالی سوق می‌دهد. این همان تربیت منتظران راستین است که در کلام امام خمینی(ره) به عنوان سلاح مؤمن از آن یاد شده است.
انتظار فرج؛ از امید فردی تا تاب‌آوری اجتماعی
حجت‌الاسلام سلیمیان با تأکید بر اینکه انتظار فرج به عنوان یکی از مفاهیم مرکزی در آموزه‌های دینی اسلام، نه تنها به عنوان یک باور مذهبی بلکه به‌عنوان یک عامل روانی و اجتماعی در ارتقای سلامت روان فردی و اجتماعی نقش مهمی ایفا می‌کند، تصریح می‌کند: انتظار ظهور امام مهدی(عج)، به‌ویژه در شرایط سخت و ناامیدی‌های زندگی، امید و آرامش را در دل انسان‌ها می‌نشاند و به آن‌ها تاب‌آوری و انگیزه می‌بخشد. این ایمان و امید به بهبود شرایط، تأثیرات عمیقی در بهبود سلامت روان و ایجاد همبستگی اجتماعی در جامعه دارد. در آموزه‌های دینی اسلام، سلامت روان به عنوان یکی از ارکان ضروری برای داشتن یک زندگی با آرامش و رضایت مطرح است. خداوند در قرآن کریم انسان‌ها را به صبر، شکیبایی و امید در برابر مشکلات دعوت کرده است. یکی از مفاهیمی که می‌تواند تأثیر زیادی بر سلامت روان فردی و اجتماعی داشته باشد، انتظار فرج است. این مفهوم که به معنای امید و ایمان به ظهور امام مهدی(عج) است، در منابع دینی اسلام به‌ویژه روایات اهل‌بیت(ع) و قرآن به‌طور مکرر مطرح شده است. انتظار فرج به‌عنوان یک باور عمیق دینی می‌تواند فرد را در مسیر شکیبایی و تحمل سختی‌ها قرار دهد و علاوه بر بهبود سلامت روان فردی، به تقویت روابط اجتماعی و همبستگی در سطح جامعه کمک کند.
آرامش در پرتو شناخت امام زمان(عج)
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه می‌دهد: انتظار فرج به‌طور خاص در مواجهه با سختی‌ها و مشکلات زندگی می‌تواند سبب ایجاد آرامش و امید در دل فرد شود. وقتی فردی به ظهور حضرت مهدی(عج) و بهبود شرایط جهانی و فردی باور دارد، در مواجهه با بحران‌ها و مشکلات زندگی احساس ناامیدی کمتری دارد و می‌تواند با عزمی راسخ‌تر به مسیر زندگی خود ادامه دهد. این باور به فرج و بهبود شرایط آینده، سبب تقویت تاب‌آوری در برابر مشکلات می‌شود. امام علی(ع) در فرمایشی نقل شده در خطبه ۱۴۷ نهج‌البلاغه می‌فرماید: «امید، قلب انسان را در برابر مشکلات و سختی‌ها مقاوم می‌کند». از سوی دیگر، انتظار فرج سبب ایجاد آرامش درونی و اطمینان به مشیت الهی می‌شود. فردی که به ظهور مهدی موعود(عج) ایمان دارد، می‌داند خداوند همواره در حال تدبیر و هدایت امور است و از این رو در مواجهه با دشواری‌های زندگی به‌راحتی نمی‌افتد و به خداوند توکل می‌کند. این توکل و ایمان به خدا، فرد را از نگرانی‌ها و اضطراب‌های بی‌مورد رها می‌کند و به او انرژی و انگیزه می‌دهد تا به مشکلات زندگی پاسخ دهد.
انتظار فرج؛ پادزهر بی‌هویتی اجتماعی
این کارشناس مهدویت با اشاره به اینکه انتظار فرج نه تنها بر سلامت روان فردی تأثیر می‌گذارد، بلکه در بهبود روابط اجتماعی و تقویت همبستگی اجتماعی در جامعه نیز نقش دارد؛ توضیح می‌دهد: در یک جامعه که افراد آن به ظهور حضرت مهدی(عج) ایمان دارند و در انتظار فرج به سر می‌برند؛ فرهنگ همدلی، همکاری و نیکوکاری به‌شدت تقویت می‌شود. افراد در این جوامع با یکدیگر در راستای تحقق آرمان‌های مشترک و ایجاد جامعه‌ای بهتر و سالم‌تر همکاری می‌کنند. در این راستا، امام علی(ع) در خطبه ۱۳۱ نهج‌البلاغه فرموده‌اند: «همبستگی و همکاری میان مسلمانان همچون بدن واحدی است که در آن اگر یکی از اعضا درد کند، تمام بدن به درد می‌آید». این امید و همبستگی اجتماعی می‌تواند در سطح جامعه موجب کاهش بزهکاری، افزایش احساس امنیت و تعاون میان مردم شود و در نهایت سبب بهبود سلامت روانی جمعی شود. در جامعه‌ای که افراد به ظهور مهدی موعود(عج) و گشایش‌های الهی امیدوارند، این امید می‌تواند روابط خانوادگی و اجتماعی را مستحکم کرده و موجب ایجاد فضایی سالم و حمایتی برای افراد شود.
اما نکته مهم اینجاست که چگونه می‌توان با تقویت مفهوم «انتظار فرج» در آموزه‌های دینی، به ارتقای سلامت روانی فرد و جامعه کمک کرد؟
حجت‌الاسلام سلیمیان پاسخ می‌دهد: انتظار فرج به‌ویژه در اندیشه اسلامی، تنها یک باور منفعلانه نیست، بلکه نیرویی پویا و امیدآفرین است که می‌تواند سلامت روانی فرد و جامعه را در ابعاد گوناگون تحت تأثیر قرار دهد. این مفهوم، ریشه در ایمان به وعده الهی درباره ظهور امام مهدی(عج) دارد و از دو عنصر اساسی تشکیل می‌شود. نفی رضایت به وضعیت نابسامان موجود و تلاش برای زمینه‌سازی تحقق جامعه عدل مهدوی. برای تقویت این انتظار سازنده و بهره‌مندی از آثار روانی آن، می‌توان به چند محور کلیدی اشاره کرد که یکی از آن‌ها ترویج توکل فعال به جای تسلیم منفعلانه است. آموزه‌های دینی بر این نکته تأکید می‌کنند که انتظار فرج، همراه با مسئولیت‌پذیری و تلاش برای اصلاح فرد و جامعه است. در این راستا، آموزش مهارت‌های مقابله با اضطراب، نه تنها مبتنی بر تفکر مثبت، بلکه بر اساس توکل به خداوند و ایمان به حکمت الهی شکل می‌گیرد. قرآن کریم در آیه ۲ سوره طلاق می‌فرماید «وَ مَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا». این آیه نشان می‌دهد تقوا و توکل، راهی برای گشایش است. این نگرش، اضطراب را به آرامش تبدیل می‌کند، زیرا فرد می‌داند در مسیر الهی گام برمی‌دارد و نتیجه نهایی به فضل خداوند و تحقق وعده‌اش وابسته است.
گام‌های استوار به سوی جامعه موعود مهدوی با انتظار فرج
این استاد مهدویت ادامه می‌دهد: امیدواری مبتنی بر آموزه‌های مهدوی نیز از دیگر مواردی است که به ارتقای سلامت روانی فرد و جامعه کمک می‌کند. امید به آینده‌ای روشن، یکی از پایه‌های سلامت روان است. در روایات، انتظار فرج به عنوان برترین عبادت معرفی شده است (وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۲۴۶). این امیدواری، زمانی تأثیرگذارتر می‌شود که با درک فلسفه غیبت و نقش انسان در زمینه‌سازی ظهور همراه باشد. امام صادق(ع) در روایتی نقل شده در بحارالانوار می‌فرمایند: «انتظار فرج، خود فرج است». این سخن به این معناست که نفس امیدواری و تلاش برای تحقق عدالت، حتی در دوران غیبت، موجب آرامش روانی و معنابخشی به زندگی می‌شود. انتظار فرج سبب تحکیم پیوندهای اجتماعی بر اساس اخلاق مهدوی نیز می‌شود. انتظار فرج تنها یک باور فردی نیست، بلکه پروژه‌ای جمعی برای ساختن جامعه‌ای مبتنی بر ارزش‌های دینی است. تقویت شبکه‌های اجتماعی مانند گروه‌های نیکوکاری، حلقه‌های ذکر و دعا و فعالیت‌های فرهنگی مرتبط با مهدویت، حس تعلق و مسئولیت مشترک را افزایش می‌دهد. این همبستگی، احساس تنهایی و بی‌پناهی را کاهش می‌دهد و حمایت اجتماعی را تقویت می‌کند. در روایتی نقل شده از کنزالعمال پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «مؤمنان در مهربانی و دوستی مانند یک پیکرند» این وحدت، بازتابی از جامعه موعود مهدوی است و سلامت روانی جامعه را تضمین می‌کند. افزون بر آن، فرهنگ‌سازی انتظار از طریق الگوسازی امکان‌پذیر است. تبیین انتظار فرج به عنوان سبک زندگی به جای یک باور انتزاعی، ضروری است. این کار از طریق الگوسازی شخصیت‌هایی که در تاریخ شیعه با امیدواری و استقامت، دوران غیبت را سپری کردند محقق می‌شود. همچنین، استفاده از هنر، ادبیات و رسانه برای نمایش تأثیر انتظار در کاهش یأس و ایجاد تاب‌آوری، می‌تواند این فرهنگ را نهادینه کند.
حجت‌الاسلام سلیمیان در پایان تأکید می‌کند: انتظار فرج، همچون چراغی است که تاریکی‌های ناامیدی و اضطراب را از بین می‌برد. این مفهوم، با تبدیل هر سختی به فرصتی برای تقرب به خدا و هر اقدام نیک به گامی در مسیر ظهور، به زندگی معنا می‌بخشد. فرد منتظر، در پرتو این ایمان، از اسارت نگرانی‌های زودگذر رها می‌شود و جامعه منتظر با همدلی و همکاری، استحکام می‌یابد. بنابراین، تقویت انتظار سازنده، نه تنها سلامت روانی را ارتقا می‌دهد، بلکه جامعه را به سمت آرمان‌های متعالی دینی سوق می‌دهد.
روزنامه قدس | مریم احمدی شیروان
گزارش خطا
پسندها: 0
ارسال نظر
