معجزه نصرالله، میراث حزب الله

پایگاه خبری تحلیلی فرقه نیوز: شاید حتی موسسان حزب الله نیز در ابتدا گمان نمی‌کردند یک گروه کوچکِ منشعب شده‌ای که در سال‌های اولیه تاسیس، همزمان درگیر نبرد‌های خونین با رژیم صهیونیستی، ارتش وقت سوریه، مسلحین مسیحی لبنانی و حتی حرکت شیعی امل بود، به قدرتی فراملی و استراتژیک تبدیل و رهبر ۲۹ ساله‌اش به چهره‌ای جهانی، محبوب و الهام بخش مبدل شود که میراث رهبری او حتی پس از شهادتش نیز اثربخش، ماندگار و راهگشا باشد.

حزب الله و ۲معجزه بزرگ

حزب الله در فرایند تاسیس، تثبیت و تداوم خود شاهد دو معجزه بزرگ بوده است. یکی خود تشکیل حزب الله در شرایط بسیار پیچیده دهه ۸۰ میلادی لبنان و دیگری سبک رهبری سید حسن نصرالله و دستاورد‌های او که به معجزه شباهت داشت. حزب‌الله تنها گروه حاضر در دنیای هزاررنگ، پیچیده و صد فرقه لبنان است که تبدیل به اولیگارشی خانوادگی نشد، به باتلاق فرقه‌گرایی نیفتاد و با فقدان رهبران اولیه نه تنها افول نکرد، بلکه قدرتمندتر شد.

رهبری سید حسن نیز معجزه وار بود، جوانی که هنوز ۳۰ سالش کامل نشده بود در شرایطی دبیرکل شد که جنوب لبنان در اشغال صهیونیست‌ها بود، امل به عنوان ریشه دارترین جریان شیعی کینه عمیقی از حزب الله در سینه داشت و با بدبینی به این گروه تازه تاسیس می‌نگریست و البته جنگ‌های خونین داخلی به تازگی تمام شده بود و هرآن امکان داشت این زخم دوباره سر باز کند، اما سبک رهبری سید حسن چه بود که نه تنها حزب‌الله را از گردنه‌های پرخطر رهاند و شیعه را به منسجم‌ترین مذهب در میان مذاهب ۲۴ گانه لبنان تبدیل کرد، بلکه آن را به گروهی فراملی و شکست ناپذیر تبدیل ساخت که حتی پس از شهادت او نیز این هیمنه برای حزب الله باقی ماند. به گمان من می‌توان سه ویژگی جامع را به عنوان اساس همه خصایل سید شهیدان امت مورد واکاوی قرار داد که از دل آن ده‌ها خصیصه دیگر قابل احصا و بررسی است. خصایل و ویژگی‌هایی که می‌توان اکنون از آن به عنوان میراث نصرالله یاد کرد:

۱- خلقیات فردی سید حسن نصرالله

بن مایه فقهی و دینی و آموزه‌های عمیق اسلامی از سید حسن نصرالله رهبری ساخته بود که سه ضلع طلایی «صبر، شجاعت و بصیرت»، همزمان در نگاه او جای گرفته بود. تاریخ مبارزات اسلامی ثابت کرده این سه ضلع هیچ کدام بدون دیگری ثمربخش نخواهد بود.

از دیگر خصوصیات فردی ایشان که او را به چهره‌ای محبوب و تاریخی تبدیل کرد می‌توان به فن خطابه خاص سید حسن نصرالله اشاره کرد، آن هم در دنیای عرب که سخن و سخنوران زیادی دارد. سخنان او در حین سادگی و شفافیت، صادقانه و گیرا بود، لقب «سید صادق الوعد» برخاسته از این ویژگی دبیرکل شهید حزب الله است. ویژگی دیگر، تواضع و فروتنی در مقابل مردم و گردن فرازی در مقابل اشغالگران است. دیگر ویژگی فردی سید این که او سید حسن فرزند عبدالکریم است. عبدالکریمی که سبزی فروش بود و هیچ نقش رانت گونه‌ای در برآمدن سید حسن نداشت، جز تربیت صحیح. ویژگی دیگر این که سید حسن اهل مطالعه و مشورت بود و برخلاف بسیاری از سران احزاب، خودرایی نمی‌کرد.  ‌

می‌توان ده‌ها ویژگی شخصی دیگر از سید شهیدان امت نام برد که در ماندگاری وجهه و راه او اثرگذار بود‌ه‌اند، اما در این مجال و مقال امکان‌پذیر نیست و لاجرم به مثلث طلایی روح او یعنی «صبر، شجاعت و بصیرت» که جامع سایر شئون است، اکتفا می‌شود.

۲- امت گراییِ وطن محور

آموزه‌های عمیق اسلامی به «عزیز عرب» آموخته بود که در عین حال که «حب الوطن من الایمان» است، کسی که صدای دادخواهی مظلومی را بشنود و به یاری او نشتابد، «فَلَیسَ بمُسْلِم» است. سید حسن نصرالله به شکوهمندترین شکل ممکن وطن دوستی و امت گرایی را در هم آمیخته بود. این در حالی است که بسیاری از احزاب و جریان‌های لبنانی روز به روز بیشتر نه تنها در دام فرقه گرایی، بلکه شخصی شدن و خانوادگی شدن قدرت و ثروت فرو می‌روند. سید حسن نصرالله بار‌ها به فریاد مسیحیانی رسید که در خطر نسل کشی داعشی‌ها قرار داشتند. سید حسن مقرر کرده بود که فقرای اهل تسنن نیز از کمک‌های معیشتی خاص مستمندان شیعه برخوردار شوند. سید حسن بار‌ها قوای نظامی حزب الله را برای تحقق منافع دولت لبنان به کار گرفت. نمونه بارز آن درگیری با رژیم صهیونیستی در ماجرای تقسیم منابع گازی در دریای مدیترانه در تابستان ۱۴۰۲ و ترسیم مرز‌های زمینی جنوب لبنان با سرزمین‌های اشغالی است. سید حسن به نیکی دریافته بود که امت گرایی نام دیگر «ائتلاف اسلامی» است، همان چیزی که در زبان آکادمیک با کمی تسامح به عنوان وابستگی متقابل پیچیده (Complex interdependence) از آن یاد می‌شود و در ادبیات مقاومت به عنوان «وحدت ساحات» شناخته شده. به این معنی که حزب الله به رشد و بلوغی رسیده که بداند در دنیای مدرن زیست فردی ممکن نیست لاجرم باید به تاسیس شبکه‌ای از موتلفان دست زد، موتلفانی که هم از آن‌ها بهره می‌گیرد و هم بهره می‌رساند. در عین حال ویژگی سید حسن و حزب الله آن بود که توانست امت محوری را به گونه‌ای پیش ببرد که با منافع حقیقی لبنان در تضاد نباشد به عنوان مثال منجر به حذف مسیحیان نشود، منجر به تسلط بیگانه بر خاک لبنان نشود و سیادت لبنان را خدشه دار نکند.

۳- وحدت باوری

شهید نصرالله عمیقا به مسئله وحدت باور داشت. این موضوع از آن جا که به باور قلبی او تبدیل شده بود حتی در جلسات خصوصی چند نفره که انعکاس رسانه‌ای نداشت نیز از سوی سید مقاومت رعایت می‌شد. وحدت از نگاه او چهار لایه داشت.

لایه اول وحدت شیعیان لبنان. او به خوبی اثرات ویرانگر انشقاق را دیده بود از سوی دیگر می‌دید که چطور مذاهب موجود در لبنان در دشمنی با همدیگر از هیچ قساوتی فروگذاری نمی‌کنند. این که امروز شیعیان لبنان متحدترین شیعیان جهان در داخل یک کشور هستند از هنرمندی‌های سید حسن نصرالله است. چنین ویژگی در بین هیچ کدام از ادیان و مذاهب دیگر در لبنان دیده نمی‌شود.

لایه دوم وحدت با مذاهب و ادیان غیرشیعی در داخل لبنان است. از نگاه ایشان تقسیم بندی‌های لبنانی به جای شیعه و سنی و مسیحی باید به «باورمندان به سیادت و استقلال لبنان» و غیرباورمندان به آن تبدیل شود. به همین جهت امروز شاهدیم که آغوش حزب الله بر روی هر جریان و مذهبی که به منافع حقیقی و استقلال لبنان اهتمام دارد، باز است.

لایه سوم «وحدت ساحات محور مقاومت» است. حمایت حزب الله از فلسطین علاوه بر آموزه‌های دینی، ناشی از وحدت محوری شهید نصرالله است. از نگاه او مردم منطقه هم‌سرنوشت هستند. تعالی یک ملت به تعالی سایر ملت‌های منطقه سرایت می‌کند و شعله‌های برافروخته شدن در یک مرز به مرز دیگری خواهد رفت همچنان که عمل بی اثر دنیای اسلام در سال ۱۹۴۸ منجر به توسعه غده سرطانی رژیم صهیونیستی شد.

لایه چهارم لایه مقاومت جهانی علیه استکبار جهانی است. این البته به جهان بینی کلان وحدوی و منجی باوران سید حسن گره خورده است. از نگاه او برای مواجهه با استکبار جهانی لاجرم باید به وحدت و مقاومت و جبهه واحد دست زد.

اساسا از نگاه شهید امت، درگیری‌های کوچک حتی درگیری‌های محلی در لبنان نشئت گرفته از عقبه استکباری آن است. درمجموع مسئله وحدت باوری از باور‌های عمده و میراث‌های گران‌بهایی است که سید به میراث گذاشته است.

نویسنده: الله‌کرم مشتاقی