در سال 1398 همایش معنویتهای نوظهور: شاخصه ها و نقدها به همت پژوهشگاه و حمایت قطب تعمیق ایمان دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد. آن همایش به دنبال شناخت و نقد معنویت های نوظهور بود. گام بعدی بعد از شناخت معنویتهای نوظهور مقایسه و نسبت سنجی مبانی، آموزه ها و تکنیکهای آن با معنویت اسلامی است. از این رو دومین همایش با عنوان همایش معنویت های نوظهور و معنویت اسلامی (مقایسه و نسبت سنجی) در دستور کار پژوهشکده قرار گرفت.
 

رشد معنویت های نوظهور در کشور عوامل متعددی دارد. اما آنچنانه که از خلال مصاحبه ها و مقالات اولین همایش معنویت های نظهور مشخص شد یکی عوامل زمینه ساز این رشد سریع، آن است که نیازهای معنوی جامعه امروز بر اساس سنت اسلامی پاسخ هایی درخور نمی یابد. به عبارت دیگر فضای فرهنگی وارد شکاف یا تاخیر بین نیازهای معنوی و عرضه های اصیل و کارآمد اسلامی شده است. با وجود این خلا، معنویت های نوظهور به گسترش خود ادامه می‌دهند و به ترویج مفاهیمی چون قانون جذب، تناسخ، انرژی درمانی، ندای درون، زندگی در حال و... می‌پردازند و به مخاطبان ارائه می کنند.
 

پس کمبود سواد معنوی بومی در جامعه و فقدان پاسخ های صریح به سوالات معنوی یکی از عمده ترین عوامل گسترش سریع این پدیده است. برخی از سوالات اساسی که در دوران معاصر به عنوان مسائل مستحدثه معنوی مطرح است از این قرار است:
 

1- آیا می توان بدون استاد معنوی و به شکل خودخوان به سیر و سلوک پرداخت؟

2- اگر انسانها با یکدیگر تفاوت دارند پس آیا نباید راههای سلوک معنوی متفاوت باشد و هر کس راه خود را انتخاب کند؟

3- اگر روش یا آموزه معنوی در این دنیا کارآیی نداشته باشد آیا آن روش یا آموزه مفید و مطلوب است؟

4- چه نسبتی بین کشفیات علمی جدید در علومی مانند زیست شناسی، عصب شناسی و فیزیک با تکنیک های معنویت دینی وجود دارد؟

5- با وجود مکاتبی در روانشناسی مانند روانشناسی انسانگرا و فراشخصی که در جهت خودشناسی، خودشکوفایی و رشد معنوی انسان حرکت می کنند چه نیازی به مدلهای دینی معنویت گرایی است؟

6- وجه اساسی معنویت دینی سرسپردگی به و اطاعت‌پذیری از خداست، آیا این امر با روح معنویت که مبتنی بر آزادی و مخالف با از خودبیگانگی است تعارض ندارد؟

7- معنویت دینی هم از جهت تکنیک و هم از جهت آموزه مربوط به جهان سنت است آیا نباید برای جهان مدرن معنویتی متناسب با سبک زندگی و سبک فکری مدرن تدارک دید؟

8- سلامت جسمی و سلامت معنوی از هم تفکیک شده نیست پس چرا معنویت دینی به سلامت تن و بدن توجه ویژه ندارد؟

9- با وجود بالارفتن سرعت زندگی در جهان مدرن آیا معنویت سنتی فرایندی کند و وقت‌گیر برای رشد معنوی به حساب نمی آید؟

10- آیا تاکید بر آداب و مناسک در معنویت دینی باعث به خطر افتادن روح معنویت که همان ارتباط زنده با خداوند است نخواهد شد؟
 

سوالاتی از این دست که هم وجوه کلامی و هم وجوه عرفانی دارد سوالاتی است که متناسب با «شرایط باور» انسان امروز در ذهن وی شکل یافته است و درجهان سنت یا مطرح نبوده و یا اهمیت چندانی نداشته است. این سوالات از سوی معنویت‌های نوظهور در قالب فرقه، جریان، کتاب، سخنرانی، فیلم و ... پاسخهایی می یابد که هرچند متناسب با روح حاکم در عصر حاضر یعنی اومانیسم و لیبرالیسم است اما چندان تناسبی با پاسخ های وحی محور و دینی ندارد.
 

دومین همایش معنویت های نوظهور با این نیت که زمینه ای برای مواجهه ایجابی با معنویت های نوظهور فراهم آورد سعی خواهد کرد که پاسخ هایی مبتنی بر قرآن، روایات و سنت متفکران شیعی برای این سولات فراهم آورد.

اهم موضوعات مورد بحث در این همایش به قرار ذیل است: