مروری بر اختلاف افکنی انجمن حجتیه میان شیعه و سنی

یکـی از نقـاط اشتراک فرقه‌های مذهبـی تنـدرو، دامـن زدن بـرآتش اختـلاف و تفرقه افکنی مقصدانه میان مذاهب اسـت. چنانکه «وهابیـت»، تشـیع را مردود اعـلام کرده و علیـه آن بدگویی می‌کند و از طرفـی، فرقه‌ها و شبهه فرقه‌هایی چـون «ا نجمن حجتیـه»- و به‌صورت عمده، گروه‌هایی که در دسـته «تشـیع انگلیسـی» رده بندی می‌شوند- به گسـترش شکاف‌ها و رفتارهای تفرقه‌آمیز مشـغولند. این گروه‌ها با مخالفت و ردّ آنچه «وحدت اسلامی» خوانده می‌شود، موجب تشتت و جدایی بخش‌های مختلف اجتماع از هم می‌شوند.

کد خبر: ۱۷۵۳۱

نویسنده:

سید علی طبایی

فرقه نیوز، یکـی از نقـاط اشتراک فرقه‌های مذهبـی تنـدرو، دامـن زدن بـرآتش اختـلاف و تفرقه افکنی مقصدانه میان مذاهب اسـت. چنانکه «وهابیـت»، تشـیع را مردود اعـلام کرده و علیـه آن بدگویی می‌کند و از طرفـی، فرقه‌ها و شبهه فرقه‌هایی چـون «ا نجمن حجتیـه»- و به‌صورت عمده، گروه‌هایی که در دسـته «تشـیع انگلیسـی» رده بندی می‌شوند- به گسـترش شکاف‌ها و رفتارهای تفرقه‌آمیز مشـغولند. این گروه‌ها با مخالفت و ردّ آنچه «وحدت اسلامی» خوانده می‌شود، موجب تشتت و جدایی بخش‌های مختلف اجتماع از هم می‌شوند.

مفهوم وحدت

پیـش از پرداختـن بـه چگونگـی فعالیت‌ها و آسیب‌های دینـی و اجتماعـی ایـن موضـوع، بهتـر اسـت تعریـف درسـتی از «وحـدت اسـلامی» و منظور علما و بزرگان دین از این مفهوم داشـته باشـیم. مقصـود از وحـدت در اینجـا، نـه یکـی شـدن همه مذاهـب مختلف اسـلامی و نـه انتخـاب یکـی از آن‌ها به‌جای همه مذاهـب مختلف موجود اسـت؛ چنین چیزی، خواسـته امثال «داعش» هست که خواهـان یکـی شـدن همه مرزهـای کشـورهای مسـلمان و رفتن زیر پرچم داعش به هر قیمتی هسـتند. در این حالـت، باوجود تفاوت آرا و ادله‌ای که هر مذهب برای خود قائل است، به نظر نمی‌رسد راه مسالمت‌آمیزی بـرای تحقـق وحـدت وجـود داشـته باشـد. درواقع، «تفسـیر وحدت اسـلامی به معنـای وحدت مذهبـی، نه‌تنها تحقق عملی ندارد، بلکه ترویج آن به ایجاد تفرقه و دشـمنی بیشـتر می‌انجامد؛ یعنـی مسـلمانان بـا یکدیگـر دشـمنی و جنـگ کنند تا اندیشه خود را برجهان اسلام حاکم سازند».1

بـا ایـن تفاسـیر، می‌توان این طور گفـت کـه مقصـود از وحـدت اسـلامی، این اسـت کـه پیـروان مذاهب گوناگون اسـلامی، درعین‌حالی که احـکام خاص مذهبشـان را برای خود حفظ کـرده و به آن پایبنـد هسـتند، در روابط اجتماعی، سیاسـی، نظامـی، اقتصادی و فرهنگی خویش با مسلمین دیگر، همسو و تابع مصالح عالیه اسلام و امـت اسـلامی باشـند و «بر اساس ایـن برداشـت از وحـدت، امـت اسلامی، مقابل دشمنان اسلام، همواره به‌صورت «ید واحده» عمل کنند».2

در نگاهی کلان‌تر در این معنا، یک ملت، به معنای افرادی که در یک سـرزمین بافرهنگ و پشـتوانه تاریخی یکسانی زندگی می‌کنند و تمـام تبعه یک کشـور -از هر فرهنگی- برای حفظ منافع مشـترک و پاسداشت امنیت و فرهنگ خود و آیندگانشان، به‌نوعی تحت لوای وحـدت قرار می‌گیرند. مسـلمانان از این حیث با سـایر ادیان هم به صورتـی هم‌پیمان شـده و موظف‌اند در مقابل اسـتکبار و اسـتعمار، ایسـتادگی کننـد. آن‌چنان‌که خَداونـد متعال در قرآن کریم با تأکید بر این مسئله می‌فرماید: «قُل یا أهلَ الکِتابِ تَعالَوا إِلی کَلِمَةٍ سَواءٍ بَینَنا وَبَینَکُـم...: بگو: ای اهل کتاب! بیایید بر سـخنی که میان ما و شـما یکسان است، بایستیم.»...3

بنـا بـر کلام خداونـد متعـال، حتـی در مواجهـه بـا دیگـر ادیـان توحیـدی غیـر اسـلام، باید بر نکات مشـترک تأکید داشـت و مبنای رابطه را همبسـتگی بر این موازین قرارداد، بنابراین سـخن سـختی نیسـت کـه انتظار داشـت دیگر مذهب‌های درون خودِ اسـلام را نیز با نگاهی ایجابی و ه ما فزاینده، مدنظر قرارداد. لازمه اتحاد، محبت «در زمسـتان سـال 1381، انتشـار خبر فعالیت‌های تفرقه‌افکنانه ا انجمن حجتیـه در مناطق سنی نشـین کشـور، بحث دربـاره ماهیت ایـن تشـکیلات را بـار دیگـر، نقـل محافـل سیاسـی جامعه مـا کرد و نـام ا نجمن حجتیـه را دوبـاره بـر سـر زبان‌ها انداخت...اسـتراتژی ا نجمن حجتیه که طی نیم‌قرن گذشته بر محور مبارزه با بهاییت متمرکزشده بـود، تغییریافته و بر فعالیـت و تبلیغ علیه اهل سنت متمرکزشده است...این مـوج تبلیغاتی، بـا تحریکات متعصبان ا هل سنت علیه شـیعیان همراه شـده و فضای عمومی در مناطق سنی نشـین را بـه گون‌های رقم‌زده است کـه طیـف لائیک و سـکولار اهل س ـنت نیز به گرایش‌های ضد شیعی پیوسته‌اند». ۵

امروزه، یکی از وجوهی که انجمنی‌ها را از عامه مردم متمایز کرده و به‌نوعی، یکی از شاخصه‌های شناختن این طیف، همین مخالفت با وحدت شیعه و سنی است. افراد وابسته به این تشکیلات و دارای

اسـت و شـیعه و سـنی بایـد بـر پایـه محبـت بـا یکدیگـر متحد باشـند. البته این سـخن به این معنـا نیسـت کـه نحله‌های مختلـف، دسـت از آموزش، بحث و استدلال بردارند، بلکه نباید این روشنگری‌ها و تبادل نظرات در فضای خصمانه صـورت پذیرد: «ادْعُ إِ لي سَـبیلِ رَبِّکَ بِالْحَِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَـةِ الْحََسَـنَةِ وَ جادِلْهُمَْ بِالَّ تي هِيَ أحْسَـنُ إَِنَّ رَبَّـکَ هُـوَ أعْلَـمُ بِمَـنْ ضَـلّ عَـنْ سَـبیلِهِ وَ هُوَ أعْلَـمُ بِالْمُهْتَدینَ: با حکمـت و اندرز نیکو به راه پـروردگارت دعـوت کـن و با آنـان به] شیوهای [کـه نیکوتـر اسـت مجادلـه نمـای. در حقیقـت، پـروردگار تـو به کسـی کـه از راه او منحرف شـده داناتر و او به راه‌یافتگان نیز داناتر است».۴

اقدامات ضد وحدت

بـا ایـن مقدمـه بایـد دیـد چـه گروه‌هایی مخالف وحدت هسـتند و هدف آن‌ها چیست؟ «وهابیان»، یکـی از مخالفـان جـدی وحـدت اسلامی‌اند که باقی مسـلمانان -اعم از شیعه و سـنی- را کافر می‌شمارند. گروه دیگر، شـیعیان تندرویی هستند که با رفتارها و سخنان ناپسند بـر آتش اختلافـات، دامـن می‌زنند. متأسـفانه، تفکرات اصطلاحاً انجمنی، درصدد هستند تا با طرح مسائل اختلاف‌برانگیز میان شیعه و سنی، وحدتـی را که از مسـائل مـورد تأکید بنیان‌گذار انقلاب اسـلامی اسـت، از بیـن ببرند. ایـن امر را می‌توان در راسـتای دشمن شناسی انحرافی و به تعبیری، د شممن تراشی غیرواقعی ا انجمنی‌ها دانسـت که از پیش از انقلاب، یکی از مشـکلات اصلی این جماعت محسوب می‌شود: «قبـل از انقلاب که دشـمن اصلی اسـتبداد و اسـتعمار بود، آن‌ها بهاییت را مطرح می‌کردند، بعـد از انقـلاب کـه تهدیـد امپریالیسـم مطـرح بـود، آن‌ها مارکسیسـم را بزرگنمایـی می‌کردند و الآن هـم که تجاوز و اسـتعمار نوین، کشـورهای اسـلامی را تهدید می‌کند، آن‌ها شـیعه و سنی را دشمن یکدیگر معرفی می‌کنند».۶

آنـان ایـن نفرت پراکنی هـا را در قبیح‌ترین چارچوب‌ها بروز می‌دهند کـه نه از منظر دینی و اسـلامی، پسـندیده اسـت و نه ازنظر اخلاقی و انسـانی. در خیلـی از شهرستان‌ها، اعضـای ا نجمن حجتیه در راسـتای ایجاد اختلاف میان شیعه و سـنی، فعالیت‌های ناپسندانِه بسیاری انجام می‌دهند.

انجمن حجتیـه نیز مخصوصـاً در سال‌های اخیر، رویـه این چنینی را در پیش‌گرفته است. دسـته دیگـری کـه نشـان داده‌اند وحدت مسـلمانان، همـواره بـه ضـرر منافعشـان بـوده، برخـی کشـورهای استعمارگر و استکبار جهانی نظیر انگلستان، امریکا، اسرائیل غاصب و... هسـتند که با همنوایی هر گروهی از شـیعیان با این دیدگاه ضد وحدت، می‌توان برچسب شیعه انگلیسی را به آن گروه، اطلاق نمود.

نحـوه عملکـرد و اقدامـات انجمن حجتیـه نیـز سـمت و سـویی دارد کـه دشـمنان اسـلام، خواهان آن‌اند. ا گرچه با تعطیلـی ظاهری انجمن حجتیه در سال 1362، به نظر می‌رسید که نام این تشکیلات تا مدت‌ها از ادبیات سیاسی جامعه حذف شود، اما برای آگاهان به مسـائل سیاسی، مسلم بود که تلاش‌های سازمان یافته گروه مزبور، در جهت اهداف آشکار و پنهان آن ادامه خواهد داشت.

«یکی از ایـن رفتارهـای ناپسـند و جاهلانـه کـه به‌حق، کمـر دین و مکتب اهل‌بیت را می‌شکند و موجب کشته شدن شمار زیادی از شیعیان در جای‌جای جغرافیای پهناور اسلامی‌شده است، تلاش برخـی انجمنیـان و همگرایـان آن‌ها، یعنی برخی دین‌مداران عامی یـا بعضی منبری‌ها و آخوندهـای متحجر، متعصب و زمان نشـناس و برخـی مداحـان بی‌سواد و هوس مـدار، در احیای جشـن روز نهم ربیع‌الاول بـا ادعای وجـود روایتـی در بحارالانوار علامه مجلسـی در این موضوع هست. این افراد، مدعی وجود روایتی هسـتند که بر رفع قلم از نامه اعمال شیعیان در این ایام، دلالت می کند؛ از ای در شب و روز این مناسبت موهوم، به بدترین و زشت‌ترین سخنان و رفتارها و دشنام‌ها مبادرت می‌ورزند».7

هرساله، نهم ربیع کـه در فاصله اندکی از هفته وحدت اسـلامی قرارگرفته است، بـه زمانی بـرای عقده‌گشایی و بی‌حرمتی تبدیل می‌شود. دربـاره منبع شناسـی روایاتی کـه باورمندان به آن اسـتناد می‌کنند، بررسی‌های زیادی صـورت گرفته و معلوم شـده حتی این تاریـخ، مربـوط بـه مناسـبت ادعاشده هـم نیست، امـا حتـی برفرض صحـت روایت منقول مجلسـی در بحـار، «ا ین گونه روایات با محکمـات و بنیا ن هـای مرصـوص قرآنـی و مقصـد و مقصـود پیامبر بـزرگ خداونـد؟ ص؟ و ا هل بیت عصمت و طهارت ناسـازگار و به بطلان محکوم است و مراجع بزرگ شیعه و عالمان فرهیخته و دلسوز امامیه، همواره با این‌گونه رفتارها مخالف و ناسازگار بوده‌اند».۸

برای یافتن اطلاعات بیشـتر پیرامون نهم ربیع‌الاول خوانندگان محترم می‌توانند به کتابی به نام «نهم ربیع جهالت‌ها، خسارت‌ها» به قلم «مهدی مسائلی»، مراجعه نمایند. نویسنده در این اثر، ابعاد مختلـف موضوع منجملـه صحت و ثقم اسـناد، توجیهات عملی و جهالت‌های نهفته در این مناسبت، نتایج و... را به‌خوبی موردنقد و بررسی قرارداده است.

چند سـال گذشـته نیز کتاب‌هایی در ردّ وحدت اسـلامی و علیه اهل سنت، روانـه بـازار نشـر شـد. برخـی از ایـن کتاب‌ها کـه بـه زبان عربـی چاپ و توزیع‌شده بودنـد، بـا طـرح جعلـی «چـاپ بیـروت» و بـدون مجـوز در قـم نشر می‌شدند؛ اقدامی که در کشورهای عربـی، پیامدهـای نامناسـبی بـه همـراه داشـت. درواقع، نمی‌توان انتظار داشت گروه‌هایی کـه مورد توهین قرار می‌گیرند، سکوت کنند. از طرفی، «القاعده» هم در دامن زدن به روند تفرقه‌افکنانه، مبادرت ورزیـده و موجـی از تبلیغـات اهل سنت در محافـل تنـدرو، چاپ و انرژی بخشـی از اهل سنت بـر ایـن موضـوع متمرکـز شـد. بـه نظـر می‌رسد، شـبکه القاعـده و ا نجمن حجتیـه به‌صورت خـاص و طیف‌های تنـدرو و متعصـب شـیعه و سـنی، به‌صورت عمومی، بر دامن زدن به اختلافات این دو مذهب اسلامی، اصرار دارند که روندی بسیار خطرناک به شمارمی رود.۹ (بخـش سـنتی انجمن نیـز در راسـتای فعالیت‌های وحدت سـتیز رسانه‌ای، اعـم از ماهواره‌ها، مکتوبـات، ارسـال و پخـش نشـریات و جـزوات تحریک‌کننده از تهـران و خراسـان بـه مناطـق ا هل سنت، اسـتفاده از نمادهای توهین‌آمیز به ا هل سنت و...، گام‌های مؤثری بردا شته است. هرچند ایـن گرایش در ا نجمن حجتیه، عام نیسـت، ولـی بسـیاری از اعضـای انجمـن به‌صورت سامانمند از زمـره آتش‌افروزان جنـگ شـیعه و سنی‌اند کـه ازلحاظ دینی و سیاسـی، نه‌تنها به صلاح اسلام و کشور نخواهد بود، بلکه به‌نوعی خدمت به رژیم شـاه درگذشته و سیاست‌های خارجیان و دشمنان داخلی و خارجی در زمان حاضر، تلقیم بشود.10

به‌طورکلی، ایـن اقدامـات انجمن حجتیـه را می‌توان در طول گرایش‌های فرقه‌گرایانه ایـن گـروه، تلقـی نمـود. به‌خصوص اینکه چالـش بزرگ انجمن حجتیه با انقلاب اسـلامی از ابتـدای آن دوران،در برخـی زوایـای ایجـاد حکومـت و مسـئله انتظار، تعریف می‌شد. کمکـم بـا تأکید اما م خمینـی ره بـر ضـرورت وحـدت اسـلامی به‌عنوان امری عقلی و شـرعی، تقابل انجمن با انقلاب در این گفتمان وحدت طلبانه، بیشـتر نمود پیدا کرد. حال آنکه جمع بندی رفتاری طیف‌های مختلـف کشـور، لـزوم وحـدت و اتحـاد ملـی را روشـن می‌سازد، همان طـور که مقام معظم رهبری نیز به‌تازگی در این باره فرموده‌اند:

«راجع به هفته وحدت، بنده گمان می‌کنم امروز بیش از همیشه اهمیـت ایـن ابتکار بزرگ امام راحل، آشکارشده است. آن روزی که امـام بزرگـوار، هفته وحدت را اعلام کردند و وحدت مذاهب اسـلامی و فِرَق اسلامی را در جهت‌گیری‌ها و در گرایش‌های عمومی، سیاسی و اجتماعـیِ خودشـان اعـلام کردنـد، آن روز خیلـی از مخاطبیـن واقعی این پیام نتوانسـتند اهمیت این پیام را درک کنند؛ ازجمله، مسـئولین خیلـی از کشـورهای اسـلامی کـه اصـلاً نفهمیدنـد چقـدر این پیام حائز اهمیت اسـت. خیلی‌ها هـم نفهمیدند، خیلی‌ها هم لـج کردنـد؛ یعنـی به دنبال اغـراض گوناگونی که داشـتند، این پیام را ندیـده گرفتنـد. امـروز، مـا می‌فهمیم کـه ایـن پیام چقـدر مهم بـوده. حوادثی کـه امـروز اتفـاق افتـاده، ایـن اختلافـات گوناگونی کـه میـان کشـورهای اسـلامی اتفاق افتاده، این حوادث هولناکی که در بعضـی از کشـورهای منطقه، در سـوریه، در عـراق، در یـک بره‌های در لیبـی، در یمـن و در افغانسـتان، از این اتفاقاتی که در اینجاهـا افتـاد، انسـان می‌فهمد کـه چقـدر اتحـاد دنیـای اسـلام، مهـم بود و چقـدر یکپارچگـی امـت اسـلامی، عنصـر ذ قیمتی بـود کـه امـام، آن را اعـلام کردنـد، آن را درخواسـت کردنـد، آن را مطـرح کردند که ا گر بود، بسـیاری از این قضایا اتفاق نمی‌افتاد».11

* پی‌نوشت:

1. مسائلی، مهدی، درسنامه نقد تشیع انگلیسی، قم: وثوق،31۹۸، چاپ اول، ص 731.

2. مقصود از وحدت اسلامی چیست؟ خبرگزاری ایسنا،2۴ آبان 31۹۸.

3. سوره مبارکه آلعمران، آیه شریفه ۶۴.

۴. سوره مبارکه نحل، آیه شریفه 21۵.

۵. عـلـیـانـسـب، سـیـد ضـیـاءالـدیـن و عـلـوی نـیـک، سـلـمـان، جـریـا نشـنـاسـی ا نجمنحجتیه، قم: وثوق، ۸۸31، ص 17۵.

۶. همان.

7. رجبی، آرش، نقد و بررسـی انجم نحجتیه، تهران: کانون اندیشـه جوان، ۹۵31، صص ۴177-17.

۸. همان.

۹. علیانسب، سید ضیاءالدین و علوی نیک، سلمان، همان.

01. رجبی، آرش، همان.

11. بیانات در سخنرانی تلویزیونی به مناسبت سالروز ولادت پیامبر اعظم؟ ص؟ و امام صادق؟ ع؟ ۹۹13/۸/13.