حسینه یا خانقاه؟

   از همان طلوع خورشید اسلام همواره مسجد به عنوان محل تجمع عبادی و سیاسی مسلمانان از جایگاه و تقدس ویژه‏ای برخوردار بوده و در قرآن کریم توصیه‏های زیادی در باره آن شده است. اولین اقدام پیامبر(ص) پس از ورود به مدینه بنای مسجد بود و همواره در دوران حیات پر برکتشان بر ساخت، تعمیر و آبادانی و رونق آن سفارش می‏کردند.
اما بر خلاف توصیه و تأکید قرآن کریم و سیره رسول خدا(ص) و امامان معصوم علیهم السلام، بینش و گرایش صوفیان دوری از این مکان سیاسی و عبادی مقدس است.
در واقع آنان در یک حرکت بدعتگرایانه مکانی به نام خانقاه (زاویه، رباط، لنگر و...) برپا نموده و صف خود را از مسلمانان جدا کردند.

خانقاه معرب خانگاه محل زندگی و تجمع صوفیان است و برخی گویند، نخستین بار امیری نصرانی در رمله شام آن را برای صوفیان ساخت. (سجادی، سید ضیاءالدین، مقدمه‏ای بر مبانی عرفان و تصوف، سمت، قم، ۱۳۷۲ ص 258)
اما استاد جلال‏الدین همایی احتمال می‏دهد دو اصل در بنای خانقاه نقش دارند یکی شباهت به اصحاب صفه و دیگری دعوت و تبلیغ و اجتماعاتی که لازمه تحزب و فرقه‏بندی است و در ادامه بیان می‏دارد چون ریشه واژه فارسی است ایرانیان پایه‏گذار آن بوده‏اند(همایی، جلال‏الدین، تاریخ تصوف در اسلام، چ ۳، ستاره، تهران ۱۳۷۴. 110-111)

 اوج‏گیری ساخت خانقاه در قرن هفتم و هشتم بود که همین امر در کنار عوامل دیگر سبب افول و زوال تمدن دین جهانی اسلامی شد. خانقاه هم از نظر معماری و هم از نظر تزیینهای داخلی وکارکرد نیز با مسجد تفاوتهای بنیادین دارد.
طرح داخلی آن شامل خانه‏ای برای قطب و مرشد، محلی برای عبادت و جایی نیز به مجلس وعظ و اجتماع اختصاص دارد و از نظر کاشی کاری و تزئینات نام بزرگان صوفیه و اشعار عرفانی بر آنان نوشته شده است و نام آن معمولا به نام شیخ و قطب یا به نام محل و ناحیه خوانده می‏شود. (سجادی، سید ضیاءالدین، مقدمه‏ای بر مبانی عرفان و تصوف، سمت، قم، ۱۳۷۲ ص 8 -257)

 در سالهای اخیر گنابادیه نام خانقاه را به حسینیه تغییر داده ‏اند اما تصاویر و کاشی کاریهای انجام شده در آن حاکی از پای‏بندی آنان به سنت صوفی‏گری است و نام حسینیه تنها سرپوشی برای کارهای بدعت آمیز آنان نزد عوام است.
 

تمام مراسم های ذکر، نماز و ... درویشان گنابادی در خانقاه(به تعبیری حسینیه) برگزار می شود در حالی که مهمترین مکان برگزاری نماز جماعت و واجبات شرعی مساجد است.