گسترش گفتمان امت‌سازی اسلامی با الهام از آموزه‌های حج
پایگاه خبری تحلیلی فرقه نیوز: حجت‌الاسلام غلامرضا رضایی، معاون پژوهشی پژوهشکده حج و زیارت در گفت‌وگو با ایکنا، در پاسخ به این سؤال که بیشتر پژوهش‌های انجام شده در خصوص حج با چه محورهایی صورت گرفته است و چه موضوعاتی وجود دارد که پژوهشگران می‌توانند در خصوص آن به مطالعه و پژوهش بپردازند؟ گفت: ابتدا باید ببینیم حج مطلوب و ایده‌آلی که در نگاه امام راحل و مقام معظم رهبری وجود دارد، چیست و چه شاخصه‌هایی دارد و براساس آن، بررسی کنیم که تحقیقات انجام‌شده تا چه اندازه آن هدف، شاخصه‌ها و حج مطلوب را مدنظر داشته‌اند.
وی افزود: همچنین باید دریابیم در وضعیت فعلی چه موضوعات پژوهشی اولویت دارند تا بتوانیم به آن حج مطلوب، که به حج ابراهیمی یا حج نبوی و حج اسلامی تعبیر شده است، دست یابیم.
حجت‌الاسلام رضایی با اشاره به اینکه امام راحل در یک بیان مهم فرمودند فرمودند: «حج کانون معارف است و محتوای سیاست اسلام در تمامی زوایای زندگی را باید در آن جستجو کرد» گفت: همچنین می‌فرمایند: حج بسان قرآن است؛ همان‌گونه که به تعبیر مولانا علیه‌السلام قرآن ظاهری زیبا دارد و باطنی عمیق که لایه‌های پنهان و درونی بسیاری دارد حج نیز اینگونه است. همه از حج بهره می‌برند، اما اندیشمندان، غواصان و دردآشنایان امت اسلامی اگر به دریای معارف حج وارد شوند و از نزدیک شدن و فرو رفتن در احکام و ابعاد اجتماعی آن نترسند، گوهرهای هدایت، رشد و آزادگی را بیشتر صید خواهند کرد و زلال حکمت و معرفت آن را به دست خواهند آورد.
وی اظهار کرد: نگاه امام راحل و چشم‌اندازی که از حج دارند این است که به حج مانند قرآن نگاه کنیم و لایه‌های پنهانی و معارف حج را استخراج کنیم. افق نگاه مقام معظم رهبری نیز در همان راستا و در امتداد دیدگاه امام است.
این پژوهشگر حوزه حج و زیارت با تأکید بر اینکه انتظاراتی که مقام معظم رهبری از حج دارند را می‌توانیم به عنوان محور پژوهشها در این زمینه قرار دهیم، گفت: یعنی راهبردها و افق نگاه امامان انقلاب می‌تواند برای ما محورهای تحقیق و رهنمود برای پژوهش‌های مورد نیاز حال حاضر باشد.
حج؛ فریضه تحول‌آفرین و معنویت‌افزا برای فرد و جامعه
وی در ادامه به بخشی از محورهای مطرح در دیدگاه امامین انقلاب اشاره کرد و گفت: امامین انقلاب می‌فرمایند: باید از حج تحول‌آفرینی و معنویت‌افزایی برای فرد و جامعه را انتظار داشته باشیم. یعنی حجی که برگزار می‌شود باید بتواند هم افراد و هم کل جامعه را تحت تأثیر قرار دهد و به لحاظ روحی و معنوی متحول کند.
حجت‌الاسلام رضایی ادامه داد: محور دوم دیدگاه امامین انقلاب این است که حج باید بتواند مصونیت‌بخشی در برابر تهدیدهای داخلی و خارجی داشته باشد. یعنی حج باید به گونه‌ای برگزار شود که دشمنان طمع به کشورهای اسلامی و جرئت زورگویی به مسلمانان را نداشته باشند. اگر حج در آن سطح مطلوب برگزار شود، مسئولیت‌بخشی در مقابل تهدیدات دشمنان را به دنبال خواهد داشت.
حج باید برائتی فراگیر داشته باشد
وی انتظار بعدی را تمدن‌سازی حج دانست و گفت: انتظار دیگر این است که حج تمدن‌ساز باشد و بتواند تمدن نوین اسلامی را در پرتو مراسم حج به وجود آورد. «وحدت‌آفرینی» مسئله بعدی است و باید به حج به عنوان رمز وحدت اسلامی نگاه کنیم. «برائت مؤثر و فراگیر» از دیگر محورهای دیدگاه‌های امین انقلاب است و هم امام راحل و هم مقام معظم رهبری تأکید می‌کنند که حج باید برائتی فراگیر داشته باشد، محدود به ایران اسلامی نباشد، بلکه همه مسلمانان را دربرگیرد و آن‌قدر تأثیرگذار باشد که دشمنان از این برائت مسلمانان در حج متنبه شوند و از تجاوز بازایستند.
این پژوهشگر پژوهشکده حج و زیارت تصریح کرد: «رسیدگی به مشکلات جهان اسلام» از دیگر محورهای تفکر امامین انقلاب در خصوص حج است و پژوهشها باید به گونه‌ای باشد که از دل حج، راه‌حل‌هایی برای مشکلات جهان اسلام استخراج شود. یعنی در حج، این مشکلات مطرح و برای آنها راه‌حل‌هایی یافت شود. همچنین، باید بتوانیم از طریق حج، ارزش‌های اسلامی و انقلاب اسلامی را به دیگر مسلمانان به صورت معنوی و نرم‌افزاری منتقل کنیم.
حج ابراهیمی؛ مایه آبرومندی جامعه اسلامی
وی ادامه داد: مسئله بعدی این است که حجاج و کسانی که در صف حج حضور دارند و همچنین کل جامعه، باید شناخت و معرفت همه‌جانبه‌ای از ابعاد حج داشته باشند. حج باید مایه اقتدار، اعتلا و آبرومندی مسلمانان باشد. اگر حج برگزار شد و باعث اقتدار، اعتلا و آبرومندی جامعه اسلامی و کشورهای اسلامی شد، مشخص می‌شود که این حج، همان حج مورد نظر اسلام و خدای متعال است.
حجت‌الاسلام رضایی از دیگر دیدگاه‌های امامین انقلاب را توان قانون‌گذاری در حج برای امت اسلامی برشمرد و گفت: امامین انقلاب معتقد هستند که باید بتوانیم در حج برای امت اسلامی قانون‌گذاری کنیم و همه بزرگان، شخصیت‌ها و کسانی که در جهان اسلام تأثیرگذار هستند از همه کشورهای اسلامی گرد هم بیایند و برای امت اسلامی قانون‌گذاری کنند.
وی تصریح کرد: پژوهش‌های ما باید در این محور باشد که امت‌سازی اسلامی را از طریق حج پیش ببریم؛ همان چیزی که رهبر معظم انقلاب در سال‌های اخیر بر آن تأکید داشته‌اند یعنی امت‌سازی اسلامی، تمدن‌سازی اسلامی و تمدن نوین اسلامی. ظرفیت حج به اندازه‌ای است که می‌تواند امت‌سازی اسلامی و تمدن اسلامی را به وجود آورد، پس اولویت پژوهشها و تحقیقات ما باید این باشد که به سمت مطالعاتی برویم که امت‌سازی اسلامی را از دل حج استخراج و آن را در کل کشورهای اسلامی گسترش دهیم.
این پژوهشگر پژوهشکده حج و زیارت افزود: همچنین باید دشمن‌شناسی را در حج فعال کنیم و حضورمان باید فعال و به‌روز باشد، نه منفعل. نکته‌ای که مقام معظم رهبری در سال جاری بیان فرمودند این بود که حج یک منفعت جهانی دارد؛ یعنی منفعت حج فقط به جامعه اسلامی محدود نمی‌شود، بلکه می‌تواند به تمام انسان‌های روی زمین و همه کشورهای دنیا سود برساند. این بخشی از چشم‌انداز و افق نگاه امامان انقلاب، حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری است.
حج باید برای مردم فلسطین کارساز باشد
وی اظهار کرد: بنابراین باید در ابعاد اجتماعی و جامعه‌شناختی، فرهنگی، مدیریتی و سازمانی و اخلاقی و تربیتی حج پژوهش و فعالیت کنیم. همچنین باید در حج از امت اسلامی و مردم مظلوم فلسطین حمایت کنیم. حج باید برای مردم مظلوم غزه و همه مردم فلسطین کارساز باشد. اگر پژوهش‌های ما به این سمت حرکت کند و این محورها را مدنظر قرار دهد، می‌توانیم به آن ایده‌آل نزدیک شویم.
حجت‌الاسلام رضایی در ادامه به بخشی از فعالیت‌های پژوهشکده حج و زیارت اشاره کرد و گفت: پژوهشکده حج و زیارت با سابقه چند دهه‌ای، در زمینه موضوعات مختلف حج کار پژوهشی انجام داده است. براساس تحقیقات انجام‌شده و برخورداری از ارتباط با فرهیختگان و پژوهشگرانی که با آنها در تعامل بوده‌ایم، هم از ایران اسلامی و هم از کشورهای دیگر از جمله کشورهای اروپایی و آمریکایی، این فرهیختگان اذعان دارد که در هیچ‌کجا تحقیقاتی با این عمق، گستردگی و فراگیری درباره حج انجام نشده و نمی‌شود. به عبارت دیگر، این پژوهشکده به عنوان یک مرکز پژوهشی تخصصی در زمینه مطالعات حج، تا حد توان خود در انجام پژوهش‌های مربوط به حج موفق بوده است.
وی ادامه داد: در مورد موضوعاتی که تاکنون بیشتر مورد پژوهش قرار گرفته‌اند، می‌توان به این موارد اشاره کرد؛ پاسخ به شبهات مطرح شده از سوی وهابیت، پژوهش در مورد اسرار و معارف حج، بررسی مناسک و احکام حج، مطالعات تاریخی و مسائل اجتماعی مربوط به حج. اما موضوعات تربیتی و اجتماعی، به نظر می‌رسد که در شرایط فعلی نیاز به توجه و پرداختی بیشتر دارند.
حجت‌الاسلام رضایی در پاسخ به این سوال که حجاج ما چقدر از این نتایج پژوهشی استفاده می‌کنند؟ گفت: یکی از راه‌های اصلی، استفاده از روحانیون کاروان‌هاست. همانطور که می‌دانید، زائران در قالب کاروان‌های زیارتی به حج مشرف می‌شوند و برای هر کاروان یک روحانی در نظر گرفته می‌شود. معارف و مباحث استخراج شده از پژوهشها در جلسات آموزشی به روحانیون کاروان‌‌ها منتقل و از طریق آنها در اختیار زائران قرار داده می‌شود.
وی اضافه کرد: تولیدات محتوایی دیگری نیز توسط معاونت فرهنگی بعثه مقام رهبری در قالب نرم‌افزار تولید می‌شود از جمله کلیپ‌های آموزشی از طریق سایت‌ها و فضای مجازی در اختیار زائرین قرار می‌گیرد و آموزه‌های معرفتی حج نیز هم به صورت مکتوب و هم به صورت نرم‌افزاری در دسترس حجاج قرار دارد.
