آیت الله گلپایگانی، پیش از امام، با شاه مخالفت می‌کرد/ صدای ایشان، تنها صدای مخالف رژیم در دوران تبعید امام بود

سرویس فرهنگ/ یکی از مراجع تقلیدی که قبل از انقلاب و بعدازآن، همواره مدافع مرحوم امام و جریان انقلاب بود، مرحوم آیت‌الله‌العظمی سید محمدرضا گلپایگانی است. روز گذشته اما سالروز وفات این مرجع عالیقدر بود. به همین مناسبت در گفتگو با حجت‌الاسلام‌والمسلمین ناصرالدین انصاری قمی، استاد حوزه علمیه قم و تاریخ‌پژوه، میزان همراهی آیت‌الله با انقلاب اسلامی را به بحث گذاشتیم. برخلاف تصور نادرست بسیاری، انصاری قمی معتقد است وی تمام تلاش خود را در راستای پیروزی و حفظ انقلاب به کار بست. گفتگو با وی، به زوایای کمترگفته شده‌ای از این آیت‌الله فقید می‌پردازد.

آیا آیت‌الله گلپایگانی با قیام امام خمینی همراهی می‌کردند؟
مرحوم آیت‌الله گلپایگانی در مهرماه 1341، نخستین کسی بود که تلگراف اعتراض به لایحه‌ی انجمن‌های ایالتی و ولایتی را به علم فرستاد و پس از ایشان بود که سایر مراجع قم و ازجمله امام خمینی، به ارسال این تلگراف‌ها، اقدام نمودند. ایشان در سال 1342 با تشکیل مسجد مدرسه‌ی فیضیه، نامشان بر سر زبان‌ها افتاد و سیل اعلامیه‌ها و بیانیه‌ها و پیام‌های ایشان در سال‌های متعدد و پس از تبعید امام صادر می‌شد. در سال 1357 هم می‌بینیم که اعلامیه‌های ایشان در تقبیح اعمال دولت و حکومت شاه، بسیار اوج گرفت و شاهد ارسال اعلامیه‌ها و بیانیه‌های بسیاری از طرف ایشان بودیم. البته نباید نقش مراجع دیگر قم را هم در این اعلامیه‌ها نادیده گرفت، لکن نقش ایشان تا آنجا بود که مرحوم امام، خطاب به ایشان فرمود: من از اعلامیه‌های حضرت‌عالی بسیار متشکر هستم. به قول مقام معظم رهبری، تنها صدای مخالف رژیم در دوران سیاه تبعید مرحوم امام، صدای مرحوم آیت‌الله‌العظمی گلپایگانی بود.

 نقش ایشان در سال‌های پس از انقلاب چگونه بود؟
همان‌طور که می‌دانید، با تأسیس حکومت جمهوری اسلامی، مرحوم آیت‌الله گلپایگانی، نقش بسیار حساس و فعالی به عنوان نقش دوم بعد از امام را به عهده داشتند. ایشان در تمام رفراندوم‌ها حاضر بودند و تمام رؤسای جمهور از مرحوم بازرگان و مرحوم رجایی را به حضور می‌پذیرفتند. اعلامیه‌ها و بیانیه‌ها و حرکات ایشان، شاهد حضور معظم له است.

آیا آیت‌الله صافی گلپایگانی، به‌عنوان نماینده ایشان در حکومت قرار داشتند یا اینکه اتفاقاً و به جهت صلاحیت‌های شخصی، به دبیری شورای نگهبان منصوب شدند؟
ظاهراً آیت‌الله صافی حفظه الله، به امر مرحوم آیت‌الله‌العظمی گلپایگانی وارد شورای نگهبان شدند. همچنین برخی از شاگردان ایشان، وارد مجلس شورای اسلامی‌شدند و برخی از نمایندگان ایشان نیز در شورای عالی مدیریت حوزه علمیه قم حضور یافتند. بالاخره آیت‌الله گلپایگانی، دوشادوش مرحوم امام در تمام حوادث و کورانهای پیش از انقلاب و بعدازانقلاب و حکومت نوپای جمهوری اسلامی حضور داشتند و همه‌جا یار و یاور مرحوم امام بودند و از مواضع حضرت امام پشتیبانی می‌کردند.

با توجه به اینکه فقه آیت‌الله گلپایگانی، فقه حکومتی نبوده و رویکرد ایشان در فقه، سنتی است، آیا می‌توان حمایت ایشان از انقلاب را صوری و به جهاتی از قبیل دفع افسد به فاسد دانست؟
مرحوم آیت‌الله گلپایگانی تا پیش از تأسیس نظام جمهوری اسلامی، تنها به وظیفه‌ی ارشاد و امربه‌معروف و نهی از منکر نسبت به حکومت‌های مستقر می‌پرداختند؛ اما آن زمان که بعد از واقعه‌ی 15 خرداد 1342، رابطه‌ی آیت‌الله‌العظمی گلپایگانی با رژیم شاه به‌طورکلی قطع شد و مردم قیام کردند و حکومت شاه را سرنگون ساخته و حکومتی بر مبنای اسلام و قرآن پدید آوردند، دیگر دفع افسد به فاسد جا نداشت، بلکه یک حکومت قرآنی برپاشده بود. آیت‌الله گلپایگانی و مراجع دیگر که آرزوی خود را برآورده می‌دیدند، به پشتیبانی و یاری این حکومت پرداختند. حتی مرحوم آیت‌الله‌العظمی گلپایگانی درس حج خود را نیمه‌تمام گذاشت و ابحاث قضا و حدود را تدریس نمود تا گروهی را برای امر قضاوت آماده کند. این‌ها همه نشان‌دهنده‌ی امید ایشان به این حکومت نوپا بود. در جریان جنگ تحمیلی می‌بینیم که مرحوم آیت‌الله‌العظمی گلپایگانی بیشترین حمایت‌ها را از رزمندگان اسلام به عمل آورد. کاروان‌های اهدایی معظم له به‌سوی جبهه‌ها سرازیر می‌شد. نمایندگان معظم له برای سرکشی به جبهه‌ها می‌رفتند و بیمارستان آیت‌الله گلپایگانی در زمان جنگ از بیماران عادی تخلیه می‌شد و در اختیار مجروحان جنگ قرار می‌گرفت. اصولاً مرحوم آیت‌الله‌العظمی گلپایگانی از سال 41 تا سال 71 به‌صورت مدام و همیشگی در خدمت رهبر و انقلاب بود و از انقلاب و نظام و حکومت جمهوری اسلامی بهترین پشتیبانی‌ها را به عمل می‌آورد.